Buruko osasun arazoa duten emakumeei eragiten dien “diskriminazio anizkoitzari aurre egiteko neurriak” eskatu ditu Fedeafesek
Kolektibo honek indarkeria-egoeren aurrean duen kalteberatasun handiaz ohartarazi du Fedeafesek
Buru gaixotasuna duten pertsona eta senide elkarteen Euskadiko Federazioak adierazi du emakume hauen parte-hartzea bultzatu behar dela euren gizarteratzea eta laneratzea sustatzeko oinarrizkoak diren arloetan: enpleguan, prestakuntza-programetan eta baliabide okupazionaletan, besteak beste
Fedeafesek, buru gaixotasuna duten pertsona eta senide elkarteen Euskadiko federazioak, adierazi bezala, beharrezkoa da genero-ikuspegia barneratzea buruko osasun arazoak dituzten emakumeekiko esku-hartzean. Erakunde horretako presidente Mª Ángeles Arbaizagoitiaren hitzetan, “emakume hauen parte-hartzea bultzatu behar da euren gizarteratzea eta laneratzea sustatzeko oinarrizkoak diren arloetan: enpleguan, prestakuntza-programetan eta baliabide okupazionaletan, besteak beste”.
Zentzu horretan, kolektibo honek gizartean jasaten duen “diskriminazio bikoitza” salatu du euskal federazioaren arduradunak: euren diagnostikoagatik eta emakume izateagatik pairatzen duten desberdintasun egoera, hain zuzen. Hori dela eta, Emakumeen Nazioarteko Eguna ospatuz, errealitate horretaz ohartarazi nahi ditu administrazioak, baita emakume hauek indarkeriaren biktima izateko duten arriskuaz ere; eta egoera horiek ekiditeko behar adina neurri hartzeko eskatu du, azken urteotan aurkeztutako ikerketa-lanetan aditzera eman duen moduan.
Avifes, Agifes, Asafes eta Asasam elkarteak batzen dituen federazioak hainbat azterlan gauzatu ditu azken urteotan, gai anitzen inguruan: berdintasuna, emakumeen aurkako biolentzia, bizi-kalitatea eta enplegua. Andrazkoek bizi duten desparekotasun egoera aztertu nahi izan du Fedeafesek, eta baita emakume hauen aurkako indarkeria ere. Ikerketa horietan lortutako datuen arabera, Fedeafesetik jakinarazi dute kolektiboari zuzendutako zerbitzuak eta enplegu-baliabideak baliatzeko garaian, baita enplegu normalizatuan ere, alde nabarmena dagoela andrazkoen eta gizonezkoen artean: gizonezkoen kopurua bikoitza da, hain zuzen; eta gizarteratze eta laneratze baliabideetara bideratzen diren pertsonen artean ere antzeko mailan dago portzentaje hori.
Era berean, euskal federaziotik aldarrikatu dute emakumeen eta gizonen parekidetasuna jorratzen duten erakundeek beren politika guztietan kontuan izan ditzatela kolektibo honen behar espezifikoak eta horietara egokitu ditzatela euren baliabide eta zerbitzuak.
Emakumeak ahalduntzeko ekintzak
Kolektibo honek pairatzen duen kalteberatasun egoeraz kontzientziatzeko, emakume hauei informatzeko eta euren jabekuntza bultzatzeko hainbat sentsibilizazio ekintza burutzen ari da Fedeades Facebookeko ‘Mujer y Salud Mental – Emakumea eta Buru Osasuna’ orrialdean. Horrez gain, www.emakumeaetaburuosasuna.org webgunea ere abian jarri du kontzientziazio eta informazio lanari indar gehiago emateko.
Bestalde, bai Fedeafes eta bai bere barne dauden elkarteak buru-belarri ari dira lanean emakumeak ahalduntzeko taldeko ekintzen eta andrezkoen nahiz profesionalen prestakuntzaren bitartez. Gainera, gizonezkoentzako ikastaroak ere antolatzen ditu maskulinitate berrien inguruan, eta buru nahasmendua duten emakumeen gizarteratzea sustatzeko ekintzak ere lantzen ditu.
Horrez gain, Zaballa espetxearekin kolaboratzen du Fedeafesek, kartzelaratuta dauden emakumeak ahalduntzeko, kolektibo bereziki zaurgarria baita indarkeria nahiz desparekotasun egoeren aurrean. Zentzu horretan, zenbait sentsibilizazio ekintza burutuko dituzte bihar emakume horiekin, eta berdintasunari buruzko eztabaida egingo dute ondoren.
Buruko osasun arazoak dituzten emakumeen desberdinkeria-egoeraren gaineko informazio gehiago dago www.emakumeaetaburuosasuna.org webgunean, baita indarkeria-egoerekiko kalteberatasun mailari buruzko datuak ere.
Fedeafesek buru gaixotasuna duten emakumeek jasaten duten genero-indarkeria aintzat hartzeko beharraz ohartarazi du
- Buru gaixotasuna duten pertsona eta senide elkarteen Euskadiko federazioak zerbitzu publikoak emakume hauen behar zehatzetara egokitzeko eskatu du
- Fedeafesek burututako ikerketa baten arabera, buru gaixotasun larria duten emakumeek arrisku bikoitza edo laukoitza dute bikotekideak edo bikotekide ohiak eragindako indarkeria jasateko, gainerako emakumeekin alderatuz
- Buru gaixotasuna duten emakumeei zuzendutako webgunea abiarazi du gaur Fedeafesek: www.emakumeaetaburuosasuna.org
Genero-indarkeriaren arretan zerbitzu publikoek buru gaixotasuna duten emakumeen berezitasunak aintzat hartzeko beharraz ohartarazi du Fedeafesek, buru gaixotasuna duten pertsona eta senide elkarteen Euskadiko federazioak. Horregatik, kasu horiek gainditzeko laguntza psikologiko espezializatua eskatzen du, baita koordinazio handiagoa ere osasun mentaleko sarearen, zerbitzu publikoen eta buru gaixotasuna duten pertsona eta senide elkarteen artean.
Buru gaixotasuna duten emakumeek bi edo lau aldiz arrisku gehiago dute bikotekideak edo bikotekide ohiak eragindako indarkeria jasateko, gainerako emakumeekin alderatuz. Hala adierazten du Fedeafesek aurten aurkeztutako ikerlanak. Azterlan horren arabera, gainera, gaixotasun psikiko larria duten emakumeen %80k, noizbait bikote-harremana izan dutenen artean, jasan du indarkeria psikologikoa, fisikoa edo sexuala helduaroan. Gainera, azterlanak egiaztatu duenez, buru gaixotasuna duten eta bikotean indarkeria sufritzen ari diren emakumeen %42k ez du egoera indarkeria moduan identifikatzen. Beste datu batzuen artean, buru gaixotasun larria duten emakumeen %26k haurtzaroan bortxakeria sexuala sufritu duela jakinarazi dute, gainerako emakumeen zifraren (%3,5) oso gainetik. Horrez gain, kezkagarria da kasuen erdian psikiatrak ez dituela hauteman pazienteak azken urtean jasotako tratu txarrak.
Errealitate horri aurre egiteko burutako ekintzen artean, Fedeafesek bultzatutako Emakumea eta buru osasuna kanpaina dago. Iaz martxan jarritako ekimen honen barne, gaur abiarazi dute webgune berria, eta datozen urteetan ekintza berriak garatzen joateko asmoa dago. Kanpaina honen euskarri nagusietarikoa den Facebookeko orriaren bitartez, kolektiboa ikusarazteko eta emakume hauen ahalduntzea sustatzeko mezu eta ekintzak plazaratzen ditu euskal federazioak.
Emakumeen aurkako indarkeriari buruzko ikerketa
Emakundek eta Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Politiken sailak babestutako azterlan horretan parte hartu dute buru gaixotasuna duten emakume multzo batek eta genero-indarkeriaren eta buru osasunaren arreta-alorreko hainbat profesionalek, baita hiru foru aldundietako, zenbait udaletako, Osakidetzako, Emakundeko eta Eusko Jaurlaritzako indarkeria sailetako arduradunek ere. Azterlanean ondorioztatu dute indarkeria jasatearen eta buru gaixotasun larria izatean artean harreman nabarmena dagoela. Horretaz gain, ezagutarazi dute indarkeriak eragina izan dezakeela, beste faktore batzuekin batera, buru gaixotasun larriren bat izateko aukeran. Gainera, ohikoa da aldi berean hainbat indarkeria-mota jasatea.
Zentzu horretan, Fedeafesek gogorarazi du urriaren 6an Eusko Legebiltzarrak buru osasunaren aldeko adierazpen instituzionala onartu zuela, talde parlamentario guztien babesarekin. Euskal Ganberak “kezka berezia adierazten du genero-indarkeria pairatzen duten eta buruko gaixotasunak dituzten emakumeengatik”. Horregatik, onartutako deklarazioan administrazioei eskatu zien “zain dezatela kolektibo hori” eta “bere beharrei erantzun egokia eman diezaiotela”. Fedeafesek dei horrekin bat egin du, bereziki zaurgarriak diren emakume hauek arreta egokia jaso dezaten bermatzeko.
Zaurgarritasuna areagotzen duten faktoreak
Fedeafesek landutako Ikerlanak ere agerian utzi du, buru gaixotasuna duten emakumeen aurkako indarkeriari dagokionez, urrakortasuna areagotu dezaketen gizarte eta egitura faktoreak, bereziki, hauexek direla: buru gaixotasunaren estigma bera, bakardadea eta isolamendua sortzen duena, eta pertsona horren istorioaren sinesgarritasun eskasa. Era berean, kolektibo honetan maiz ematen den enplegu eta baliabide ekonomikoen gabeziak ere eragina du.
Buru gaixotasuna duten emakumeen urrakortasuna areagotzen duten faktoreen artean daude euren burua defendatzeko baliabiderik ez izatea, autonomia falta eta beste pertsonekiko menpekotasuna izatea. Egoera zailtzen du ere autoestimu baxua izateak edota bikotekidea edukitzeko zailtasunak edukitzeak, horrek harreman desegoki gehiago izatera eraman baitezake.
Kolektiboa hobeto artatzeko proposamenak
Ikerketaren ondorio gisa, Fedeafesek proposatu du indarkeria jasan duten edo egun jasaten ari diren eta buru gaixotasun larria duten emakumeei bideratutako arreta psikologikoko zerbitzu espezializatua sortzea. Era berean, zerbitzu publikoen arteko koordinazio egokia bermatzearen alde apustu egin du Fedeafesek, eta indarkeria prebenitzeko eta emakumeen ahalduntzea lortzeko taldeko esku-hartzea egitea aholkatu du, baita gizonekin lan egitea ere, maskulinotasun berrien ikuspuntutik.
Asafes, Avifes, Agifes eta Asasam elkarteak barne hartzen dituen federazioak urteak daramatza gizartea eta instituzio publikoak errealitate honen inguruan sentsibilizatu nahian. Paraleloki, Fedeafes emakumeak eta profesionalak trebatzen ari da egoera honi aurre egin ahal izateko eta genero-indarkeria kasuak sortu baino lehenago antzematen jakiteko. Gizonen formakuntza ere sustatzen du Fedeafesek, parekidetasuna guztion gauza baita.
Profesionalak sentsibilizatzeko gida
Buru gaixotasuna duten emakumeekin lan egiten duten profesionalak sentsibilizatzeko gida landu du Fedeafesek. Dokumentu horretan indarkeriaren biktimen eta buru gaixotasunaren arteko konexioez ere ohartarazten dute. Zehazki, kasu askotan indarkeria dago patologiaren beraren oinarrian eta, gainera, nahasmendua duten pertsonek arrisku gehiago dute biolentziaren biktima izateko.
Gidaliburua lagungarria da indarkeria-egoera horiek detektatzeko gizarte eta osasun zerbitzuetan zein buru gaixotasuna duten pertsonekin lan egiten duten elkarteetan. Tratu txarrak hautemanez gero, nola jokatu jakiteko jarraibideak ere jasotzen ditu dokumentuak. Edozein kasutan, ikerlanaren arabera, ingurune seguruan dauden emakumeak gai dira bizi izan dituzten bortxakeriak naturaltasunez kontatzeko. Halaber, behar bezala entzungo dieten profesionalak eta beharrezko babesa topatuz gero, abusuzko egoera horiek lantzeak efektu terapeutikoa duela dio.
Buru osasunarekin eta adin txikietatik ager daitezkeen nahasmenduak prebenitzearekin duen konpromisoa adierazi du Eusko Legebiltzarrak
Eusko Legebiltzarrak onartu du gaur Fedeafes elkartearen (Buru gaixotasuna duten pertsona eta senide elkarteen Euskadiko federazioa) laguntzarekin osatutako adierazpena -bilkuran irakurri du Bakartxo Tejeria lehendakariak. Idatziak adierazten du “buru osasuna lehenestearen garrantzia, osasun mentalaren sustapen- eta prebentzio-politikak ezarriz herritar guztientzat, eta bereziki haurren eta nerabeen populazioarentzat”. Euskal federazioaren 30. urteurrenarekin kointziditzen duen adierazpenak ere mahai gainean jarri du beharrezkoa dela “patologia larriagoak agertzea ekidingo duen arreta goiztiarra garatzea”.
Halaber, osoko bilkurak konpromisoa hartu du buruko gaitzak dituzten pertsonen “integrazio eta ongizate soziala” bultzatzeko, eta euren enplegua babesten jarraitzeko, kolektibo horri zuzendutako “ekintza positiboko neurrien bitartez”. Horrez gain, garrantzitsutzat jo du beren “autonomia eta gaitasunak” ahal bezainbeste garatzea; “bereziki, gizarte bazterketa larriko egoeran dauden pertsonen kasuan”.
Urriaren 10ean ospatuko den Buru Osasunaren Nazioarteko Egunaren baitan, Eusko Legebiltzarrak “kezka berezia adierazten du genero indarkeria pairatzen duten eta buruko gaixotasunak dituzten emakumeengatik”. Hala, administrazioei eskatu die “zain dezatela kolektibo hori, are eta ikusgaitzagoa baita, eta bere beharrei erantzun egokia eman diezaiotela”. Osoko bilkurak babesa adierazi nahi izan die, halaber, “buruko gaitzak dituzten pertsonen senide eta gertuko pertsonei, egoera horrek beren eguneroko bizitzan sor ditzakeen ondorioengatik”.
Erakunde, enpresa, sindikatu, hedabide eta euskal gizarteari ere zuzendu zaie Euskal Ganbera, kolektibo honekiko duten “ikuspuntua zabaldu” dezaten eskatzeko. Horrez gain, “hizkera inklusiboa” erabiltzea aldarrikatu du osoko bilkurak, modu horretan, buruko gaitzak dituzten pertsonak gaizki tratatzen edo makurtzen dituzten diskurtsoak edo diskriminatzaileak eta estereotipatuak diren elementuak dauzkaten irudi edo edukiak ekidin ahal izateko. Hori izango litzateke “estigmaren aurka borrokatzea” eta “gizarteratzea” sustatzeko bidea.
Fedeafesek EAEko 3.000 familia eta 12.000 pertsona baino gehiago ordezkatzen ditu. Honako elkarte hauek osatzen dute: AGIFES (Gipuzkoa), ASAFES (Araba), ASASAM (Aiaraldea) eta AVIFES (Bizkaia).
