Buru Osasuna Euskadik emakumeek jasaten dituzten diskriminazioak salatu ditu, eta buru nahasmendua dutenek bereziki pairatzen dituztela azpimarratu du

Buru Osasuna Euskadik, osasun mentaleko arazoak dituzten pertsonen eta senitartekoen euskal elkarteak biltzen dituen federazioak (Agifes, Asafes, Asasam eta Avifes) emakumeek jasaten dituzten diskriminazioak salatu ditu, eta buru nahasmendua dutenek bereziki pairatzen duten kaltea azpimarratu du. Euskal erakundeko presidente María Ángeles Arbaizagoitiak deitoratu du buru-nahasmendua duten emakumeek “askotariko diskriminazioa” jasaten dutela, eta beharrezkotzat jo du “genero-ikuspegi intersekzionala izatea emakume bakoitzak jasaten dituen diskriminazioak aztertzeko”.

Ildo beretik, Emakumearen Nazioarteko Eguna dela eta, euskal federazioak buru nahasmendua duten emakumeek sufritzen duten indarkeriari buruz ohartarazi ditu instituzioak, eta egoera horiek prebenitzeko beharrezko neurriak aldarrikatu ditu, Buru Osasuna Euskadik azken urteotan aurkeztutako ikerketetan oinarrituz.

Emakumeen ahalduntzea

Arbaizagoitiak funtsezko alderdiak aipatu ditu, hala nola emakumeen ahalduntzea sustatzeko beharra, gizarteratzeko eta laneratzeko oinarrizkoak diren esparruetan parte har dezaten laguntzeko; batik bat enpleguan eta formakuntzan, emakumeek parte-hartze murriztua baitute arlo horietan. Era berean, genero-ikuspegia arreta-eremu guztietan txertatzearen alde agertu da federazioko arduraduna: gizarte, osasun, enplegu eta indarkeria alorretan, besteak beste.

Kolektibo honen egoeraz kontzientziatzeko, emakume hauei informatzeko eta euren jabekuntza bultzatzeko hainbat sentsibilizazio ekintza burutzen ari da Buru Osasuna Euskadi Facebookeko ‘Mujer y Salud Mental – Emakumea eta Buru Osasuna’ eta Instagrameko ‘Mujer y Salud Mental’ orrialdeetan. Horrez gain, www.emakumeaetaburuosasuna.org webgunea dauka, kontzientziazio eta informazio lana indartzeko. Ekintza horiek Emakundek eta Eusko Jaurlaritzako Gizarte Politiketako Sailak babesten dituzte.

Bestalde, bai Buru Osasuna Euskadi eta bai bere barne dauden elkarteak buru-belarri ari dira lanean ahalduntzearen alde, emakume taldeak osatuz eta haiei nahiz profesionalei zuzendutako formakuntzak eskainiz. Horrez gain, gizonezkoentzako ikastaroak ere antolatzen dituzte maskulinitate berrien inguruan, eta buru nahasmendua duten emakumeen gizarteratzea sustatzeko ekintzak ere lantzen dituzte. Arabako espetxean dauden emakumeen aldeko jarduerak ere antolatzen ditu euskal federazioak, eta Emakumearen Nazioarteko Egunaren harira, Gasteizko Emakumeen Etxea bisitatuko dute gaur espetxeratutako hainbat emakumek, euren burua ahalduntzeko eskuragarri dituzten baliabideak ezagutzeko.

Buru Osasuna Euskadik genero-ikuspegidun esku-hartzea eskatzen die erakundeei indarkeria matxista detektatzeko, baita buru nahasmendua duten eta indarkeria jasaten ari diren emakumeei arreta egokia ematea ere

 

Emakumearen aurkako Indarkeria Desagerrarazteko Nazioarteko Egunaren harira, indarkeria matxistaren arretarako zerbitzu publikoek buru nahasmendua duten emakumeen berezitasunak aintzat hartzeko beharraz ohartarazi du Buru Osasuna Euskadik, Agifes, Asafes, Asasam eta Avifes elkarteak bateratzen dituen federazioak. Izan ere, emakume horiek bortizkeria matxista jasateko arrisku gehiago dute.

Buru nahasmendua duten emakumeek bi edo lau aldiz arrisku gehiago dute bikotekideak edo bikotekide ohiak eragindako indarkeria jasateko, gainerako emakumeekin alderatuz. Hala adierazten du Buru Osasuna Euskadik egindako ikerlanak. Azterlan horren arabera, gainera, gaixotasun psikiko larria duten emakumeen %80k –noizbait bikote-harremana izan dutenen artean­– jasan du indarkeria psikologikoa, fisikoa edo sexuala helduaroan. Gainera, azterlanak egiaztatu zuenez, buru gaixotasuna duten eta bikotean indarkeria sufritzen ari diren emakumeen %42k ez du egoera indarkeria moduan identifikatzen. Beste datu batzuen artean, buru nahasmendu larria duten emakumeen %26k haurtzaroan bortxakeria sexuala sufritu duela jakinarazi dute, gainerako emakumeen zifraren (%3,5) oso gainetik. Horrez gain, kezkagarria da kasuen erdian psikiatrak ez dituela hauteman pazienteak azken urtean jasotako tratu txarrak.

Testuinguru horretan, indarkeriari modu integralean heltzea eskatzen du Buru Osasuna Euskadik, profesionalen prestakuntza kontuan hartuz, baita biolentzia-kasuen aurrean esku hartzeko eta deribazioak egiteko protokoloak landuz ere. Era berean, emakumeen babeserako baliabideetan kolektibo honetako andreei harrera bermatzea eskatu die euskal federazioak erakunde publikoei.

Sentsibilizazioa

Errealitate horri aurre egiteko burututako ekintzen artean, euskal federazioak bultzatutako Emakumea eta buru osasuna kanpaina dago. Ekimen honen barne dago sentsibilizaziora eta kolektiboaren ahalduntzera bideratutako webgunea, baita Facebookeko eta Instagrameko orriak ere. Sentsibilizazio-ekimena duela zenbait urte abiatu zen eta aurrera jarraitzen du buru nahasmendua duten emakumeak ikusarazi eta eurek jasotzen duten arreta hobetzea helburu duten ekintza berriekin.

Besteak beste, Buru Osasuna Euskadik gaiari buruzko podcast ildo bat estreinatu du. Profesionalei elkarrizketak egin eta lehen pertsonan eskainitako testigantzak jasoko ditu hainbat ataletan, osasun mentalaren eta genero-berdintasunaren inguruan. Lehenengo saioak Buru Osasuna Euskadiko Emakumeen Berdintasunerako arloko emakumeen solasaldia hartzen du. Vicky Pizarro kazetariak Loli Romero, Amaia Santos eta María Isabel García Peña elkarrizketatu ditu, baita federazioko gerente María José Cano ere, indarkeria matxistaren, berdintasunaren eta ahalduntzearen inguruan.

Halaber, Buru Osasuna Euskadiko elkarteetako emakume eta gizonentzako prestakuntza-ekintzak garatzen ari dira, ‘Cambiacuentos’ izenburupean. Ipuin tradizionalek genero-aurreiritziak betikotzen nola lagun dezaketen hausnartzea da ekimen honen helburua. Giro lasai eta gogoetatsuan, bost prestakuntza-tailer garatzen ari dira Bilbon, Donostian, Gasteizen eta Laudion, eta Arabako Espetxean dauden emakumeentzako tailer bat ere egin da. Ekintza horiek Emakunderen eta Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako sailaren babesa dute.

Euskal federazioak, gainera, Espainiako Buru Osasunaren konfederazioaren #NosotrasSíContamos kanpainarekin bat egiten du. Egitasmo horren helburua da osasun mentaleko arazoak dituzten emakumeek jasaten duten indarkeria ikusaraztea eta eskubide- eta aukera-berdintasuna aldarrikatzea.

Emakumeenganako indarkeriari buruzko azterlana

Buru Osasuna Euskadik landutako azterlanak azaleratu du indarkeria jasatearen eta osasun mentaleko arazo larria izatearen artean harreman nabarmena dagoela. Horrez gain, ezagutarazi dute indarkeriak eragina izan dezakeela, beste faktore batzuekin batera, buruko osasun arazo larriren bat izateko aukeran. Gainera, ohikoa da aldi berean hainbat indarkeria-mota jasatea.

Zentzu horretan, Buru Osasuna Euskadik gogorarazi du 2017an Eusko Legebiltzarrak buru osasunaren aldeko adierazpen instituzionala onartu zuela euskal federazioaren 30. urteurrenean, talde parlamentario guztien babesarekin. Euskal Ganberak kezka berezia adierazi zuen “genero-indarkeria pairatzen duten eta buru gaixotasuna duten emakumeengatik”. Horregatik, onartutako deklarazioan administrazioei eskatu zien “zain dezatela kolektibo hori” eta “bere beharrei erantzun egokia eman diezaiotela”.

Profesionalak sentsibilizatzeko gida

Buru gaixotasuna duten emakumeekin lan egiten duten profesionalak sentsibilizatzeko gida landu du Buru Osasuna Euskadik. Dokumentu horretan indarkeriaren biktimen eta osasun mentaleko arazoen arteko konexioez ere ohartarazten dute. Zehazki, kasu askotan indarkeria dago patologiaren beraren oinarrian eta, gainera, nahasmendua duten pertsonek arrisku gehiago dute biolentziaren biktima izateko. Gidaliburua lagungarria da indarkeria-egoera horiek detektatzeko gizarte eta osasun zerbitzuetan zein buru gaixotasuna duten pertsonekin lan egiten duten elkarteetan. Tratu txarrak hautemanez gero, nola jokatu jakiteko jarraibideak ere jasotzen ditu dokumentuak.

2030 Agenda

Euskal federazioak, halaber, Eusko Jaurlaritzak 5. Garapen Jasangarriaren Helburuaren inguruan hartutako konpromisoa azpimarratzen du. Helburu horren xedea da genero-berdintasuna lortzea eta emakumeen eta nesken aurkako diskriminazio- eta indarkeria-mota guztiak desagerraraztea. Gainera, 2030 agendaren leloa gogorarazi du (“Ez utzi inor atzean”), plangintzan buru-nahasmendua duten emakumeak ere kontuan har ditzaten.

Buru Osasuna Euskadik ohartarazi du gora egin dutela euskal elkarteetan artatutako adingabeen eta gazteen kasuek

• Euskal federazioak ohartarazi du, Buru Osasunaren Nazioarteko Egunaren harira, osasun mentala eta buru nahasmenduen prebentzioa sustatu behar direla haurren, nerabeen eta gazteen artean.
• Era berean, euskal erakundeak adierazi du biztanleria-talde horrentzako baliabide nahikorik ez dagoela. Besteak beste, plaza kopuru nahikoa duten osasun-baliabide intentsiborik eza (etxez etxeko arreta edo eguneko ospitaleak lurralde guztietan), larrialdietako ohe kopuru murritza edo adingabe, gazte eta haien familiei laguntza psikologiko egokia emateko beharra azpimarratu ditu.

Agifes (Gipuzkoa), Asafes (Araba), Avifes (Bizkaia) eta Asasam (Aiaraldea) elkarteak biltzen dituen Buru Osasuna Euskadi federazioak haurtzaroan, nerabezaroan eta gaztaroan buru osasuna eta buru nahasmenduen prebentzioa sustatzeko beharraz ohartarazi du. Buru Osasunaren Nazioarteko Eguna dela-eta gaur Bilbon egin den ekitaldi instituzionalean, María Ángeles Arbaizagoitiak, euskal erakundeko presidenteak, jakinarazi du euskal elkarteek “gero eta haur eta gazte gehiagori ematen dietela arreta”.

Lau euskal elkarteetako kideak Bilborock aretoan bildu dira, Eusko Jaurlaritzako, Bizkaiko Foru Aldundiko, Arartekoko eta Bilboko Udaleko ordezkariekin batera, Espainiako Osasun Mentaleko Konfederazioaren aldarrikapenekin bat egiteko. Aurten, haurren eta gazteen osasun mentalean jarri dute arreta, eta prebentzioa nahiz biztanleria-talde horri laguntzeko baliabideak indartzeko beharra nabarmendu dituzte.

Arbaizagoitiak iaz Buru Osasuna Euskadik EAEko haur, nerabe eta gazteen osasun mentalaren inguruan aurkeztutako azterlana aipatu du, zeinak honako gabezia nagusiak jaso zituen: plaza kopuru nahikoa duten osasun-baliabide intentsiborik eza (etxez etxeko arreta edo eguneko ospitaleak lurralde guztietan), larrialdietako ohe kopuru murritza eta adingabe, gazte zein haien familiei laguntza psikologiko egokia emateko beharra, besteak beste.

Bestalde, euskal erakundeak kontsumoen eta adikzioen prebentzioaren alde apustu egitearen garrantzia defendatu du, jarrera horiek buru nahasmenduak ekar baititzakete eta gizarte-bazterketaren arriskua areagotu. Egoera horrek, Arbaizagoitiaren hitzetan, “pertsonaren osasun mentala okertuko luketen hamaika egoera negatibotara eraman lezake gaztea”.

Juan Mari Aburto Bilboko alkateak adierazi du arimaren zauriak gorputzekoak bezain mingarriak eta batzuetan jasanezinagoak direla”. Bestalde, aitortu du, “zorionez, gizarteak nahasmendu horiei buruz duen pertzepzioa erabat aldatu dela azken urteotan”. Hala ere, bere esanetan, “beharrezkoa da enpatian, aniztasunean, tolerantzian, desberdintasunarekiko errespetuan eta abarretan sakontzea”, bizikidetza soziala hobetzeko.

Ines Ibañez de Maestuzek, jarduneko Arartekoak, haurtzaroa eta nerabezaroa funtsezko etapa direla aipatu du, “estres edo ziurgabetasun handiko uneak” gertatzen baitira adin horietan eta horiek denboran zehar eragin negatibo iraunkorrak izan baititzakete. Arartekoaren ordezkariak “2020ko konfinamendu gogorrak haur eta nerabeengan izan duen eragina” gogorarazi du, eta pertsona guztientzat errealitate hobea sortzeko helburu partekatuan aurrera egiten jarraitzearen alde egin du apustu.

José Antonio de la Ricak, Eusko Jaurlaritzako Arreta Soziosanitarioko zuzendariak, adierazi du Osasun Sailak osasun mentaleko arazoekiko aurreiritzi eta jokabide diskriminatzaileak ezabatzeko konpromisoa duela. Berriki sortutako mahai instituzionala aipatu du, estigmaren aurkako borrokan zeresana duten administrazio guztien presentziarekin. “Mahai hau hasiera baino ez da; orain, geure buruari proposatutako erronkaren mailan egotea dagokigu”, baieztatu du.

Bestalde, Sergio Murillo Bizkaiko Foru Aldundiko Gizarte Politiketako diputatuak esan du osasun mentala ez dela “beste batzuen kontua, guztiona baizik. Edonork izan ditzake osasun mentaleko arazoak bizitzako uneren batean”. Horrez gain, Bizkaian duela gutxi zaintzapeko etxebizitza-sarea handitu dela aipatu du. “Hori da eraikitzen jarraitu beharko dugun bidea”, gaineratu du.

Eusko Jaurlaritzako Gizarte Politiketako sailburuorde Lide Amilibiak, berriz, mahai gainean jarri du Haurrak eta Nerabeak Zaintzeko eta Babesteko Lege berria. Amilibiak adierazi duenez, baliabide berrien beharra aztertzen ari dira, pixkanaka adin-tarte horren arreta-eskaera gero eta handiagoari erantzun ahal izateko.

Buru Osasuna Euskadiren 35. Urteurrena

Euskal federazioaren 35. urteurrena ospatzeko ere balio izan du ekitaldiak. Lau euskal elkarteen ahaleginak batzeko eta kolektiboaren eskubideak defendatzeko helburuarekin sortu zen, eta Arbaizagoitiak duela 45 urte eratzen hasi ziren elkarteen ibilbidea goraipatu nahi izan du. “Hasiera batean familiartekoek bakarrik osatzen zuten mugimendu hartatik hona bide luzea egin dugu, eta gaur egun buru osasunaren arretarako sare zabal eta aditua dugu”.

Osasun Mentalaren Aldeko Lehen Pertsonan Batzordeak eta Espainiako Osasun Mentaleko Konfederazioko Emakumeen Sareak landutako manifestuaren irakurketa egin dute saioan, ‘Eman like buru osasunari. Ongizatean hazteko eskubidearen alde’ lelopean. Aurtengo eslogana Estatuko batzordeak berak aurkeztutako hainbat proposamenen artean aukeratua izan da online bozketa batekin. María Isabel García eta Mikel Merino Buru Osasuna Euskadiko Lehen Pertsonako Batzordeko kideek irakurri zuten manifestua.

Haur eta gazteen beharrak

Halaber, euskal federazioak garatutako ikerketak hezkuntza-unitate terapeutikoen plazak handitzeko eta benetako hezkuntza inklusiborako beharrezko laguntzak eskaintzeko beharra identifikatu zuen. “Arlo sozialetik kasu larriagoetarako egoitza-unitate soziosanitarioak sortzea eskatzen dugu, bai eta buru osasuneko arazoak dituzten gazteentzako egoitza-baliabideak eta bizitza independentea babesteko programak ere”. Mari Ángeles Arbaizagoitiak adierazi duenez, “lanpostuak sustatzea edo enplegu publikoaren eskaintzetan kolektiboarentzako lanpostu espezifikoak gordetzea ere aldarrikatzen dugu, beste desgaitasun batzuekin egiten den moduan”.

Buru Osasuna Euskadik erakundeei eskatzen die buru nahasmenduek eragindako estigmatizazioa aintzat hartu dezatela, buru nahasmendua duten pertsonei nahiz familiei eragiten baitie. Horregatik, Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailak estigma desagerrarazteko bultzatutako estrategian inplikatzeko eskatu die erakunde publikoei. Horrek guztiak osasun mentalaz hitz egitea normalizatzen lagunduko du, eta, azken batean, adingabeentzat eta gazteentzat errazagoa izango da laguntza eskatzea beharra dutenean, Arbaizagoitiak jakinarazi duenez.

Arreta behar duten intentsitatearekin emanez gero, haur eta gazteak errekuperatu egin daitezke, eta, hala, beren estigmatizazioa zein familiena saihestuko ditugu”, baieztatu du Buru Osasuna Euskadiko presidenteak.