(Español) FEDEAFES participa en un torneo de fútbol para visibilizar la salud mental
Barkatu baina bilatu nahi duzuna ez dago eskuragarri.
Buru gaixotasuna duten emakumeen %75k indarkeria jasan du familiartean edo bikote-harremanean
Buru gaixotasuna duten emakumeen %75k indarkeria jasan du noizbait familiartean edo bikote-harremanean. Horrela dio Fedeafesek, buru gaixotasuna duten pertsona eta senide elkarteen Euskadiko federazioak, gaur aurkeztutako ikerlanak. Lan horren arabera, nahasmendu psikiko larria duten emakumeen %40 izan da bortxakeria sexualaren biktima.
2015 eta 2016 urteetan zehar 33 profesionalen laguntzarekin, nahiz Osakidetzaren eta instituzioen kolaborazioarekin, gauzatutako azterlanak mahai gainean jarri du buru gaixotasun larria duten emakumeen egoera; izan ere, gainerako emakumeekin alderatuz, indarkeria jasateko arrisku bikoitza edo laukoitza dute, eta jasaten ari direna ez dute biolentzia gisa identifikatzen kasuen %40n. Azterlan hau aitzindaria da espainiar Estatuan, orain arte ez baitira errealitate honen datu kuantitatiboak jaso.
Azterlanaren egile Alicia García Santosen esanetan, datu hauek “icebergaren punta” dira, eta ikerketa gehiago burutzeko beharra nabarmendu du, emakume hauek sufritzen duten abusu tasa ikaragarriaren ikuspegi zabalagoa lortzeko. García Santosek azaldu bezala, buru gaixotasuna duten emakumeek bizi dituzten indarkeria moten artean fisikoa, sexuala, ekonomikoa eta instituzionala desberdindu behar dira. Azken hori erakunderen batean ospitaleratuak daudenen artean gertatzen da, eta eremu horretan “guztia aztertzeke” dagoela aipatu du ikertzaileak.
Ikerketa prozesuan zehar harritu egin dela onartu du García Santosek, eragile guztiek indarkeriaren arazoa sistematikoki gutxiesten zutela konturatzerakoan. Gainera, azterlanean parte hartu duten emakumeek eurak sufritutako biolentzia “gogortasun” eta “naturaltasun” handiz kontatzeko prest agertu zirela azpimarratu du, ingurune segurua eta entzunak izateko prestasuna topatzeak lagunduta.
Beste datu batzuen artean, buru gaixotasun larria duten emakumeen %25k haurtzaroan bortxakeria sexuala sufritu duela jakinarazi dute, gainerako emakumeen zifraren (%3,5) oso gainetik. Horrez gain, kezkatuta agertu da kasuen %50ean psikiatrak ez baitzituen hauteman pazienteak azken urtean jasotako tratu txarrak.
Fedeafeseko gerente Mari Jose Canok kaltetutako emakumeei sinesgarritasuna ematearen garrantzia nabarmendu du. Izan ere, batzuetan profesionalek ez dute euren testigantza kontuan hartzen buru gaixotasunak eldarnioak eragiten dituela ulertzen dutelako. Hala ere, datuek baieztatzen duten moduan, jarritako salaketak errealak dira kasuen gehiengo garbi batean eta ehuneko minimo batean salatzen dira egoera irrealak.
Fedeafesetik, beste proposamen batzuen artean, Osakidetzaren eta buru gaixotasuna duten pertsonen elkarteen arteko koordinazioa hobetzea aholkatu dute, baita buruko nahasmendua duten emakumeekin lan egiten duten profesionalei indarkeriari buruzko prestakuntza eskaintzea ere. Euskal federazioak adierazi duenez, garrantzitsua da kasu hauetan lan egiteko erreferentziazko psikiatrak izendatzea nahiz datuak partekatzeko sistema garatzea. Adibidez, jasandako indarkeria-kasuak historia klinikoan sartu beharko liratekeela defendatu du.
Maria Angeles Arbaizagoitia Fededeafeseko presidenteak jakinarazi duenez, kolektibo honen bizi-kalitatea hobetzen lagunduko du azterlanak. Instituzioei eskaera egin die, gainera, babes zentroetan nahiz biolentziaren biktima diren emakumeentzako arreta psikologiko espezializatuan hartzen ez dituzten kasuei erantzuna eman diezaieten.
Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Politiketako sailburu Beatriz Artolazabalek ikerketaren garrantzia azpimarratu eta “oharrak hartuko” dituztela gaineratu du. Lanpostu faltak, isolamenduak eta gizarte-estigmak kalteberatasuna areagotzen dutela dioen atalaren harira, instituzioen eta sektore sozialaren arteko elkarlanaren garrantzia nabarmendu du, erronka horiei erantzuna emateko garaian “eraginkorragoak izateko”. Azkenik, “lan asko egin behar dugula” aitortu du, eta Fedeafesi “eskua eskaini” dio “elkarlanean jarraitzeko”.
Bestalde, Emakundeko zuzendari Miren Izaskun Landaidak adierazi du ikerketa bultzatzea erabaki zutela buruko nahasmendua duten emakume kolektiboaren inguruko datuak jaso eta ondorioak atera ahal izateko. Era berean, azterlanaren emaitza txalotu eta dibertsitate funtzionala duten emakumeak barne hartuko dituen berdintasun politikak garatzeko lagungarri egin zaiela azpimarratu du. Izan ere, “berdintasuna, guztiontzat ez bada, ez da berdintasuna”, amaitu du Landaidak.
Sentsibilizatzeko gida
Gaur goizeko ekitaldian buru gaixotasuna duten emakumeekin lan egiten duten profesionalak sentsibilizatzeko gida ere aurkeztu du Fedeafesek. Dokumentu horretan indarkeriaren biktimen eta buru gaixotasunaren arteko konexioez ere ohartarazten dute. Zehazki, kasu askotan indarkeria dago patologiaren beraren oinarrian eta, gainera, nahasmendua duten pertsonek arrisku gehiago dute biolentziaren biktima izateko.
Gidaliburua lagungarria da indarkeria-egoera horiek detektatzeko gizarte eta osasun zerbitzuetan zein buru gaixotasuna duten pertsonekin lan egiten duten elkarteetan. Tratu txarrak hautemanez gero, nola jokatu jakiteko jarraibideak ere jasotzen ditu dokumentuak. Edozein kasutan, ikerlanaren arabera, ingurune seguruan dauden emakumeak gai dira bizi izan dituzten bortxakeriak naturaltasunez kontatzeko. Halaber, behar bezala entzungo dieten profesionalak eta beharrezko babesa topatuz gero, abusuzko egoera horiek lantzeak efektu terapeutikoa duela dio.
- Bikotekideak edo bikotekide ohiak eragindako biolentziaren biktima izateko arrisku bikoitza edo laukoitza dute gaixotasun mental larria duten emakumeek, gainerako emakumeekin alderatuta
- Azterlanaren egile Alicia García Santosek uste du datu hauek “icebergaren punta” direla, eta ikerketa gehiago burutzeko beharra nabarmendu du, emakume hauek sufritzen duten abusu-tasa ikaragarriaren ikuspegi zabalagoa lortzeko
· Eusko Jaurlaritzaren Enplegu eta Gizarte Politiken sailak eta Emakundek bultzatuko ikerlanak mahai gainean jarri du gaixotasun psikiko larria duten emakumeen %80k, noizbait bikote-harremana izan dutenen artean, jasan duela indarkeria
· Buru gaixotasuna duten pertsona eta senide elkarteen Euskadiko federazioak azpimarratu duenez, garrantzitsua da emakume hauen kontakizunari jaramon egitea, arreta-zerbitzuetako profesionalek ez baitiote behar bezalako arreta ematen kasu askotan
Buru gaixotasuna duten emakumeen %75k indarkeria jasan du noizbait familiartean edo bikote-harremanean. Horrela dio Fedeafesek, buru gaixotasuna duten pertsona eta senide elkarteen Euskadiko federazioak, gaur aurkeztutako ikerlanak. Lan horren arabera, nahasmendu psikiko larria duten emakumeen %40 izan da bortxakeria sexualaren biktima.
2015 eta 2016 urteetan zehar 33 profesionalen laguntzarekin, nahiz Osakidetzaren eta instituzioen kolaborazioarekin, gauzatutako azterlanak mahai gainean jarri du buru gaixotasun larria duten emakumeen egoera; izan ere, gainerako emakumeekin alderatuz, indarkeria jasateko arrisku bikoitza edo laukoitza dute, eta jasaten ari direna ez dute biolentzia gisa identifikatzen kasuen %40n. Azterlan hau aitzindaria da espainiar Estatuan, orain arte ez baitira errealitate honen datu kuantitatiboak jaso.
Azterlanaren egile Alicia García Santosen esanetan, datu hauek “icebergaren punta” dira, eta ikerketa gehiago burutzeko beharra nabarmendu du, emakume hauek sufritzen duten abusu tasa ikaragarriaren ikuspegi zabalagoa lortzeko. García Santosek azaldu bezala, buru gaixotasuna duten emakumeek bizi dituzten indarkeria moten artean fisikoa, sexuala, ekonomikoa eta instituzionala desberdindu behar dira. Azken hori erakunderen batean ospitaleratuak daudenen artean gertatzen da, eta eremu horretan “guztia aztertzeke” dagoela aipatu du ikertzaileak.
Ikerketa prozesuan zehar harritu egin dela onartu du García Santosek, eragile guztiek indarkeriaren arazoa sistematikoki gutxiesten zutela konturatzerakoan. Gainera, azterlanean parte hartu duten emakumeek eurak sufritutako biolentzia “gogortasun” eta “naturaltasun” handiz kontatzeko prest agertu zirela azpimarratu du, ingurune segurua eta entzunak izateko prestasuna topatzeak lagunduta.
Beste datu batzuen artean, buru gaixotasun larria duten emakumeen %25k haurtzaroan bortxakeria sexuala sufritu duela jakinarazi dute, gainerako emakumeen zifraren (%3,5) oso gainetik. Horrez gain, kezkatuta agertu da kasuen %50ean psikiatrak ez baitzituen hauteman pazienteak azken urtean jasotako tratu txarrak.
Fedeafeseko gerente Mari Jose Canok kaltetutako emakumeei sinesgarritasuna ematearen garrantzia nabarmendu du. Izan ere, batzuetan profesionalek ez dute euren testigantza kontuan hartzen buru gaixotasunak eldarnioak eragiten dituela ulertzen dutelako. Hala ere, datuek baieztatzen duten moduan, jarritako salaketak errealak dira kasuen gehiengo garbi batean eta ehuneko minimo batean salatzen dira egoera irrealak.
Fedeafesetik, beste proposamen batzuen artean, Osakidetzaren eta buru gaixotasuna duten pertsonen elkarteen arteko koordinazioa hobetzea aholkatu dute, baita buruko nahasmendua duten emakumeekin lan egiten duten profesionalei indarkeriari buruzko prestakuntza eskaintzea ere. Euskal federazioak adierazi duenez, garrantzitsua da kasu hauetan lan egiteko erreferentziazko psikiatrak izendatzea nahiz datuak partekatzeko sistema garatzea. Adibidez, jasandako indarkeria-kasuak historia klinikoan sartu beharko liratekeela defendatu du.
Maria Angeles Arbaizagoitia Fededeafeseko presidenteak jakinarazi duenez, kolektibo honen bizi-kalitatea hobetzen lagunduko du azterlanak. Instituzioei eskaera egin die, gainera, babes zentroetan nahiz biolentziaren biktima diren emakumeentzako arreta psikologiko espezializatuan hartzen ez dituzten kasuei erantzuna eman diezaieten.
Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Politiketako sailburu Beatriz Artolazabalek ikerketaren garrantzia azpimarratu eta “oharrak hartuko” dituztela gaineratu du. Lanpostu faltak, isolamenduak eta gizarte-estigmak kalteberatasuna areagotzen dutela dioen atalaren harira, instituzioen eta sektore sozialaren arteko elkarlanaren garrantzia nabarmendu du, erronka horiei erantzuna emateko garaian “eraginkorragoak izateko”. Azkenik, “lan asko egin behar dugula” aitortu du, eta Fedeafesi “eskua eskaini” dio “elkarlanean jarraitzeko”.
Bestalde, Emakundeko zuzendari Miren Izaskun Landaidak adierazi du ikerketa bultzatzea erabaki zutela buruko nahasmendua duten emakume kolektiboaren inguruko datuak jaso eta ondorioak atera ahal izateko. Era berean, azterlanaren emaitza txalotu eta dibertsitate funtzionala duten emakumeak barne hartuko dituen berdintasun politikak garatzeko lagungarri egin zaiela azpimarratu du. Izan ere, “berdintasuna, guztiontzat ez bada, ez da berdintasuna”, amaitu du Landaidak.
Sentsibilizatzeko gida
Gaur goizeko ekitaldian buru gaixotasuna duten emakumeekin lan egiten duten profesionalak sentsibilizatzeko gida ere aurkeztu du Fedeafesek. Dokumentu horretan indarkeriaren biktimen eta buru gaixotasunaren arteko konexioez ere ohartarazten dute. Zehazki, kasu askotan indarkeria dago patologiaren beraren oinarrian eta, gainera, nahasmendua duten pertsonek arrisku gehiago dute biolentziaren biktima izateko.
Gidaliburua lagungarria da indarkeria-egoera horiek detektatzeko gizarte eta osasun zerbitzuetan zein buru gaixotasuna duten pertsonekin lan egiten duten elkarteetan. Tratu txarrak hautemanez gero, nola jokatu jakiteko jarraibideak ere jasotzen ditu dokumentuak. Edozein kasutan, ikerlanaren arabera, ingurune seguruan dauden emakumeak gai dira bizi izan dituzten bortxakeriak naturaltasunez kontatzeko. Halaber, behar bezala entzungo dieten profesionalak eta beharrezko babesa topatuz gero, abusuzko egoera horiek lantzeak efektu terapeutikoa duela dio.
FEDEAFESEN ADIERAZPENA ‘MANICOMIO’ IKUSKIZUNAREN HARIRA
‘Manicomio’ antzezlanarekiko haserrea adierazi nahi du Fedeafesek, eta ‘Circo de los Horrores’ konpainiak buru gaixotasunaren inguruan transmititzen duen irudi desitxuratua salatzen du
Buru gaixotasuna duten pertsona eta senide elkarteen Euskadiko federazioak, Fedeafesek, ‘Circo de los Horrores’ konpainiaren ‘Manicomio’ antzezlanak transmititzen duen buru gaixotasunaren irudi desitxuratuarekiko haserrea adierazi nahi du. Hainbat lurraldetan eskaintzen ari diren ikuskizuna Bilbon ere izan da ekainaren 1 eta 4 artean.
XVIII. mendeko eroetxe ilun eta ahaztu batean girotutako emankizuneko protagonista diren akrobata, trapezista, bakarrizketagile eta malabaristek paziente eta osasun-langile rolak hartzen dituzte. Horrela, buru gaixotasunaren eta kolektiboko pertsonen irudi desitxuratua eskaintzen dute, aurreiritzi eta uste okerretan oinarritutako pazienteak erakutsiz, lotuta dauden pertsona arriskutsu edo irainak jasaten dituzten pertsonaia gisa irudikatuz. Edozein lan artistikoren sormen askatasunetik haratago, buru gaixotasunaren ikuspegi hori transmititzearen ardura azpimarratu nahi du Fedeafesek: kolektiboaren diskriminazioa indartzen du eta, ondorioz, pertsona hauen eskubideak urratzen ditu.
Gainera, ikuskizunean zehar pertsona hauek zoro moduan agertzen dira, ekintza bihozgabeak gauzatzeko eta ikara sortzeko gai. Hori dela eta, antzezlan horrek buru gaixotasuna duten pertsonen duintasuna, irudia eta ohorea erasotzen ditu.
Buru nahasmenduari ezegonkortasuna eta arriskugarritasuna egoztea, okerra izateaz gain, are larriagoa da buru osasuna modu hain arduragabean irudikatzeagatik espazio publikoan. Gure ustetan, espazio kultural eta artistikoek eragin handia dute iritzi publikoan eta imajinario sozialean. Kasu honetan, gainera, obraren publikoa gehienbat gazteak dira, eta ikusle ugari adin txikikoak dira.
Fedeafesen aburuz, ikuspegi horrek morboa eta estigmak elikatzen ditu, besteen sufrimenduaren kontura diru-etekinak lortzeko helburuarekin. Hortaz, emanaldiak bertan behera uzteko eskatzen dugu, diskriminazioa sustatu, estigma areagotu eta buru gaixotasuna duten pertsonen eskubideak urratzen dituelako.
Ikuskizun honekiko kezka ez da gauza berria, urteak baitaramatzate berau eskaintzen nahiz eta aldaketa batzuk egin dituzten salaketen ondorioz. Arduradunek antzezlanean erabiltzen ziren adjektibo batzuk aldatzea onartu zuten 2012an, eta jakinarazpen bat barneratu zuten ikuskizunaren hasieran fikzioa zela eta buru gaixotasuna estigmatizatzeko helbururik ez zuela azpimarratzeko.
Urte hartan, buru osasunaren arloko elkarteok keinu positibo moduan ikusi genuen antzezlanaren arduradunek egindakoa. Buru gaixotasuna duten pertsonen egoeraz eta bizi duten diskriminazioaz informatu zitzaien, jasan behar dituzten aurreiritzi eta estereotipoez; eta aholkularitza jaso zuten. Horrela, elkarteok ulertu genuen ikuskizun hori ezjakintasunetik sortua izan zela. Baina, zoritxarrez, berriro jarri duten abian eta edukiak onartezina izaten jarraitzen du, gure ustez.
2017an, aurretik jaso duten informazio guztiarekin, ikuskizun berbera eskaintzen ari dira. Horregatik, iritzi dugu intentzio osoz ari direla buruko osasun arazoa duten pertsonen irudia erabiltzen, kolektiboarengan duen eraginari jaramonik egin gabe eta diskriminazioa eta eskubide-urratzea dakarten estereotipoak bultzatzen. Gure ustez badaude antzezlan artistiko, komertzial eta erakargarria lantzeko beste modu batzuk, desgaitasuna duten pertsonei eraso egin gabe.
Azken urteotan entitate ugarik salatu dutenaren arabera, patologia psikiatrikoa eta pertsonak artatzeko baliabide sanitarioak irudikatzeko moduak eragin negatiboa izan dezake gizarteak buru gaixotasunaren inguruan duen ikuspegian. Eta are gehiago, antzezlanak erakusten dituen aurreiritzi eta ezjakintasunak buru nahasmendua duten pertsonen bizipenean eragina izan dezake.
Hori guztia dela eta, Fedeafesek administrazio publikoei esku har dezaten eskatzen die, horrelako ikuskizunek NBEren Konbentzioan jasotako desgaitasunaren inguruko araudia errespeta dezaten. 2008tik indarrean dagoen legeak neurri eraginkor eta lasterrak hartzera bultzatzen ditu Estatuak, desgaitasuna duten pertsonekiko estereotipoak, aurreiritziak eta jardunbide kaltegarriak galarazteko. Era berean, Ikuskizun Publikoen eta Aisialdi Jardueren lege autonomikoak, abenduaren 23ko 10/2015 arauak, seigarren artikuluan, honako ikuskizunak debekatzen ditu: biolentzia, arrazakeria, xenofobia, sexismoa edo bestelako diskriminazio moduak sustatzen dituztenak, edo giza duintasuna erasotzen dutenak. Kasu honetan uste dugu antzezlanak diskriminazioa bultzatzen duela eta buru gaixotasuna duten pertsonen duintasunari kalte egiten diola, erasokorrak diren edo irainak jasaten dituzten pertsona moduan aurkezten baititu.
Bestalde, buru gaixotasunaren inguruko estigmaren ondorioak aurkeztu zituen Fedeafesek 2014an, ‘Estigma soziala EAEn buru gaixotasuna duten pertsonen artean‘ ikerlanarekin. Dokumentu horrek eskatzen zuen eragile guztiak elkartuko dituen mahaia sortzea, buru gaixotasuna duten pertsonen eskubideen diskriminazioa jorratzeko eta horrelako ikuskizunak ekiditeko.
Obra honen aurka azaldu diren elkarte ugariekin bat egin nahi du Fedeafesek: Salud Mental España konfederazioa (300 elkarte baino gehiago barneratzen dituena), Salud Mental Andalucía, Unión Madrileña de Salud Mental, Buru Osasunaren Aragoiko Federazioa, Kataluniako estigmaren aurkako Obertament plataforma, Ascasam, Fundación Mananatial, Andaluziako En Primera Persona Federazioa, baita osasun profesionalen elkarte ugari ere; Aragoi eta Errioxako Psikiatria Elkartearen baitan dagoen buru gaixotasuna duten pertsonen tratu duinaren aldeko behatokia eta osasun mentaleko erizaintza foroa, besteak beste. Horiek guztiek ikuskizuna arbuiatu dute, buru gaixotasuna duten pertsonak eta arlo honetan lan egiten duten profesionalak estigmatizatzen dituela uste dutelako. Halaber, desgaitasunaren alorreko entitateek ere adierazpenak egin dituzte: CERMI Aragón, CERMI Madrid, CERMI Cantabria eta CERMI Andalucía. Antzezlanaren inguruko posizionamendua, beraz, ahobatezkoa izan da lurralde guztietan.
Adierazpen honek EDEKAren, desgaitasuna duten pertsonen ordezkarien euskal koordinakundearen, babesa du.
