Fedeafesek buru gaixotasuna duten emakumeen jabetzea aldarrikatzen du, diskriminazio “bikoitza” jasaten baitute

• Euskal federazioaren baitan burututako azterlan baten arabera, emakumeek parte-hartze urria dute gizarte eta, bereziki, lan arloetan

• Osasun mentaleko arazoak dituzten pertsonen zaintza, batik bat, emakumeek gauzatzen dutela ohartarazi dute, eta emakume zaintzaileei zuzendutako laguntza eta aisialdi baliabideak areagotzeko beharra azpimarratu dute

Buru gaixotasuna duten pertsona eta senide elkarteen Euskadiko federazioak (Fedeafes) “eritasun psikikoa duten emakumeek diskriminazio bikoitza” jasaten dutela ikusarazi nahi du; izan ere, “patologia horien nahiz euren generoaren inguruan estigma soziala” dago. “Denbora luzez, genero-ikuspegia buru osasunarekin loturiko gaietatik baztertua izan” dela nabarmendu dute. Errealitate horren aurrean, Fedeafesek eta bere lau elkarteek (Avifes, Agifes, Asafes eta Asasam) generoa euren jarduera-eremuan pixkanaka lantzen joateko prozesu bati ekin diote, parekidetasunari buruzko ikerketa batetik abiatuz.

Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Politiken sailak babestutako azterlan horren emaitzek agerian uzten dutenez, Fedeafesek eskaintzen dituen zerbitzu eta programetan gizon kopuru bikoitza dago, emakumeekin alderatuz. Familien papera ere nabarmentzen dute, eta euren sentsibilizazioa landu behar dela diote, “gaixotasun mentala duen senidearen parte-hartze sozialaren garrantziaz jabetzeko, bereziki enpleguaren arloan”. Horrez gain, jakinarazi dute buru osasun arazoa duten emakumeek “ahalduntze-maila baxua” dutela, eta, horrenbestez, zaila egiten zaiela “eskubideak dituztela sinestea”. Emakumeen partaidetza-maila eskasa enpleguaren arloan nabari da gehien.

 

Emakume zaintzaileak

Buru gaixotasuna duten pertsonak zaintzen dituzten emakumeen rola ere aztertzen du ikerlanak, eta familiei zuzendutako zerbitzuetan gehienak emakumezkoak direla nabari da. Hala ere, “azken urteotan gero eta gizonezko zaintzaile gehiago agertzen ari direla antzematen da”. Bestalde, “emakume zaintzaile gehienak sufrimendu handiko egoerak” bizi izan dituztela edo bizitzen ari direla jakinarazi dute, “seme edo alabaren gaixotasunaren errudun direla sentitzen dutelako”.

Azterlanaren arabera, buru gaixotasuna duen pertsona bati etengabe zaintzeak osasun arazoak eragiten dizkie zaintzaileei, eta atsedenaldiak edo zainketa-lanerako laguntzak eskaintzera zuzendutako baliabideak “ez dira nahikoak”.

 

Azterlanaren aholkuak

Fedeafesetik azpimarratu dute buru gaixotasuna duten emakumeen jabekuntzarako tailerrak, ikastaroak eta taldeak antolatu behar direla, euren parte-hartze soziala eta laneratzea ahalbidetzeko, batik bat tradizionalki gizonen esparrua izan diren eta lan-eskaintza zabalagoa duten sektoreetan. Senideei bideratutako prestakuntza-ekintzak ere beharrezkoak dira, nahasmendua duen familiartekoa gehiegi babes dezaten ekiditeko.

Gainera, euskal federaziotik aldarrikatzen dute emakume eta gizonen berdintasuna bultzatzen duten erakundeek euren politiketan kontuan izan ditzatela buru gaixotasuna duten emakumeen behar espezifikoak, eta baliabide eta zerbitzuak kasu horietara egokitzea.

Beste helburuetako bat da “emakume eta gizonezkoen parekidetasuna lantzen duten erakundeak sentsibilizatzea, buru gaixotasuna duten pertsonen zainketarako baliabide publikoak areagotzearen beharraz ohartu daitezen, eta arlo honetan elkarren arteko erantzukizun soziala bultzatzea”.

Zainketarekin loturiko programetan gizonek parte har dezaten sustatzea ere proposatzen dute. Zehazki, gizon taldeak sortzea eta, maskulinitate berrien ikuspegitik, zainketaren etikari lotutako balioak barnera ditzaten bultzatzea planteatzen dute.

 

‘Buru Osasuna eta Emakumea’ kanpaina

Emakumeen sentsibilizazioa eta jabekuntza sustatzeko, ‘Emakumea eta Buru Osasuna’ kanpaina jarri du martxan Fedeafesek. Besteak beste, informazio-liburuxkak landu dituzte, azterlanak hainbat arloen inguruan jasotzen dituen ondorioak eta aholkuak ezagutarazteko. Liburuxkak Euskadin banatu dituzte, baita gizarte-zerbitzuekin, osasunarekin, hezkuntzarekin nahiz enpleguarekin loturiko zenbait erakundetan ere, berdintasunaren alde sentsibilizatzeko.

Kanpaina honen baitan gauzatutako ekintzen barne, zineforum saioa eskaini zuten Zaballako espetxean, martxoaren 2an, gaixotasun psikikoa duten emakumeei eta gainerakoei ahalduntzen laguntzeko. Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Politiken sailaren nahiz Emakunderen babesa du kanpaina honek.

 

Azterlanaren laburpena kontsultatu

Buru gaixotasuna duten emakumeen kontrako genero-indarkeriaz sentsibilizatzeko kanpaina abian jarri du Fedeafesek

“Buru gaixotasun larria edukitzeak genero-indarkeria sufritzeko arriskua nabarmen areagotzen du eta, aldi berean, horrelako egoerak pairatzeak nahasmendu psikikoa larritu egiten du”, adierazi dute Buru Gaixotasuna duten Pertsona eta Senide Elkarteen Euskadiko Federaziotik (Fedeafes), bihar izango den Genero Indarkeriaren kontrako Nazioarteko Egunaren harira.

‘Fedeafeseko emakumeen eta gizonen arteko parekidetasun egoeraren diagnostikoa’ izenburudun azterlanean azaldu dute zeintzuk diren bikotekideen edo bikotekide ohien indarkeria jasateko aukerak areagotzen dituzten faktore nagusiak: euren testigantzari sinesgarritasun gutxiago ematea; gabezia emozionalen ondorioz parekideak ez diren harremanetan murgiltzeko joera handiagoa edukitzea; euren burua defendatzeko aukera gutxiago izatea; informazioa eta zerbitzuak eskura izateko zailtasun gehiago izatea, neurri batean gaixotasun beraren eta estigmaren eraginez; eta autoestimu eta onarpen sozial txikiagoa edukitzea, nahasmendua izateak sarritan dakarren gizarte-diskriminazioren ondorioz.

Fedeafesen azterlanak agerian uzten ditu buru osasunaren arloko profesionalek indarkeria-kasuak detektatu eta esku hartzeko dituzten zailtasunak. Prestakuntza nahikorik izan gabe, egoera horiek oharkabean pasa daitezke.

 

NOLA JOKATU

Genero-indarkeriari aurre egiteko bide gisa, “buru gaixotasuna duten emakumeen jabekuntza, prestakuntza eta sentsibilizazioa indartzea” beharrezkoa dela dio Fedeafesek, “indarkeria-egoerak identifikatzeko gai izan daitezen eta ez daitezen kulpadun sentitu”. Zentzu horretan, “bikotekide bortitzaren aukeraketan eragina duten maitasun erromantikoko ereduen berri” emango dute.

Beste lan-ildo bat administrazio publikoekin elkarlanean aritzea da, horrelako kasuak bideratzeko protokoloa lantzearren eta kolektiboko emakumeei zuzendutako zerbitzuak euren behar espezifikoei arreta emateko prestatuta egon daitezen bermatzeko.

Bestalde, Fedeafesek administrazio publikoei eskatzen die gaitz psikikoak dituzten eta genero-indarkeria jasaten duten emakumeengan oinarritutako azterlanak gauzatu ditzan.

 

SENTSIBILIZAZIO LANTEGIAK ZABALLAKO ESPETXEAN

Bortizkeria-egoerak ekidin asmoz, hainbat ekintza antolatu ditu federazioak. Esaterako, buruko gaixotasuna duten eta kartzelan dauden emakumeei zuzendutako tailerrak. Saioak Zaballako espetxean egingo dira azaroaren 26an eta abenduaren 2an eta 9an. Parte-hartzaileek indarkeria-kasuak hautematen ikasiko dute, eta tratu egokian oinarritutako harremanak sortzeko jarraibideak eskainiko dizkie Alicia García Santos genero-berdintasuneko aholkulariak.

Horrez gain, Fedeafesek eskaintzen duen Presondegi Arretarako programaz arduratzen den Haizea de la Llosa psikologoak emakumeen jabekuntza eta autoestimua indartzeko eta emozioen adierazpena hobetzeko saioak zuzenduko ditu.

Halaber, federazioko profesionalei bideratutako prestakuntza-lantegiak antolatu dituzte, genero-indarkeria hautematen ikas dezaten. Gainera, kanpainaren informazio-liburuxkak banatuko dituzte Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Politikak sailaren eta Emakunderen laguntzarekin.

 

Fedeafesek Zigor Kodearen erreforma-proposamena salatu du, buru gaixotasuna duten pertsonen eskubide konstituzionalak “urratzen” dituelako

Fedeafes buru gaixotasuna duten pertsona eta senide elkarteen Euskadiko federazioak Zigor Kodearen erreforma-proposamena salatu du, buru gaixotasuna duten pertsonen eskubide konstituzionalak “urratzen” dituelako. Bihar ospatuko den Buru Osasunaren Munduko Eguna dela eta, sektoreko euskal elkarteek gaur prentsaurrekoan aurkeztutako aldarrikapen nagusietarikoa da hori.

Proposatutako arauak “arriskugarritasuna” eta “buru gaixotasuna” lortzen ditu, eta ikuspegi “erabat okerra” dela ohartarazi dute, “ez delako errealitatera egokitzen”. Ikuspuntu horretatik abiatuz, mugarik gabe luza daitezkeen segurtasun neurriak ezartzen ditu legeak, aditzera eman dutenez. Fedeafeseko presidenteorde Fernando Larrañagak jakinarazi duenez, “delituzko ekintza beraren aurrean, gaixotasun mentala duen pertsona batek diagnostikoa ez duen batek baino denbora gehiago preso egoteko bidea ematen du proposamen horrek; eta, beraz, berdintasunaren printzipio konstituzionala urratzen du”. Larrañagak aditzera eman duenez, “legea Desgaitasuna duten Pertsonen Nazioarteko Konbentzioarekin kontraesanean dago. Hitzarmen hori espainiar Estatuak 2008an berretsi zuen eta derrigorrez bete beharrekoa da”. Hori dela eta Fedeafesek bat egin du Espainiako elkarteen mugimenduarekin eta Arartekoarekin, “prebentzioa eta kolektiboaren birgizarteratzea eta errekuperazioa” bermatuko duen lege berriaren alde apustu egiteko.

Gaur goizean Gasteizen egin den ekitaldia babestu dute exekutibo autonomikoko eta foraleko ordezkariek. Eusko Jaurlaritzako Osasun sailburuorde Guillermo Viñegrak deitoratu du “nahasmendu psikikoa duten pertsonen garapenean eta errekuperazioan oztopo handienetarikoa” dela estigma. Estatuko elkarte-mugimenduak hautatutako leloaren harira, “Pentsaerak irekiz, estigmak itxiz”, Viñegrak azpimarratu du “buru gaixotasunaren ezagutzara eta kolektiboarekin elkartasunez jokatzera ireki” behar garela.

Eusko Jaurlaritzako Gizarte Politiketako sailburuorde Iñigo Pombok Fedeafesek EAEko estigmari buruz egindako ikerlana aipatu du, eta bertan “guztiok errepasatu beharreko ondorioak” agertzen direla nabarmendu du. Euskal exekutiboko ordezkariak estigma deuseztatzeko “elkarlan eredua” artikulatu behar dela onartu du, administrazioen eta sistema sozial eta sanitarioaren artean.

Arabako Foru Aldundiko Gizarte Zerbitzuetako zuzendari Paloma Arancetak defendatu du alderdi guztietatik, instituzionaletik eta sozialetik, lanean jarraitu behar dela “begiradak aldatzeko eta aurreiritziak bertan behera uzteko; izan ere, aurreiritzi horiek buru gaixotasuna bera baino oztopo handiagoa dira pertsonaren errekuperazio prozesuan”.

Lan aukerak eta errekuperazioa arlo komunitarioan

“Buru gaixotasuna duten pertsonak, desgaitasuna dutenen artean, lan munduan sartzeko zailtasun gehien dutenak dira”. Horrela jakinarazi du María Ángeles Arbaizagoitia Fedeafeseko presidenteak. Estatistika Institutu Nazionalaren arabera, “nahasmendu psikikoa duten pertsonen soilik %15k du lanpostua”. “Lan babestuko programak abian jarri ditzaten eskatzen dugu. Izan ere, lanak buru gaixotasuna duten pertsonen bizitza normalizatzen laguntzen du”, aldarrikatu du.

Elkarte-mugimenduaren eskaera garrantzitsuenetarikoa da, halaber, “pertsonak euren gertuko ingurunean barneratzea helburu duen esku-hartze eredu komunitarioa” bermatzea. “Pertsona horiek euren komunitatean bizi eta gara daitezen bultzatzeko, ezinbestekoa da baliabide eta laguntzetan inbertitzea”, esan du Arbaizagoitiak. Eredu horrek “pertsonaren duintasuna errespetatu eta estigma sozialari aurre egiten laguntzen du. Gainera, buru gaixotasuna normalizatzeko lagungarria da, gizarteak beste eritasunen moduan ikus dezan ahalbidetzen baitu”, erantsi du. Esku-hartze eredu hori errekuperazioarentzat mesedegarria izateaz gain, “gastu publikoak txikiagotu egingo lituzke, partida garestienak asko murriztuko liratekeelako: ospitaleratzeak eta larrialdi zerbitzuak kasu”.

3.000 familia eta 9.000 pertsona biltzen dituen euskal federaziotik administrazioari eskatu diote “lan-mahaia eta behatokia sortzeko, estigmaren jarraipena egin eta berau gainditzeko ekintzak gauzatu eta emaitzak neurtuko dituena”, adierazi du Arbaizagoitiak.

Buru Osasunaren inguruko jardunaldia Laudion

Buru Osasunaren Munduko Egunaren harira antolatutako ekintzen artean, urriaren 18an festa giroko jardunaldia egingo da Laudion, erakundeen babesarekin. Musika emanaldiak, standak eta proiekzioak egongo dira, besteak beste, eta bertan izango dira hiru lurraldeetako hainbat elkarte. Egitasmoaren helburua kolektiboa ikusaraztea da, eta buru gaixotasunaren ikuspegi normalizatua eskaintzea.